De kunst van het weven
Ontspannen, kleurrijk en toegankelijk. Zo zou ik in woorden de studio van Jolanda willen beschrijven. Wat begon als een gesprek over haar werk, veranderde in een gesprek over ambachten in algemene zin, haar kijk op de veranderende wereld en over het leven. Het was een gesprek tussen twee verschillende generaties; een gesprek vol met inspiratie en wijsheden die ik zo op een tegeltje zou kunnen schrijven. In deze fotoreportage neem ik je graag mee in het verhaal van Jolanda.
De studio is goed gelegen in de Gorcumse binnenstad. Het trekt veel aandacht, ook van toeristen die met cruiseschepen en bootjes in Gorcum (Gorinchem) komen aanmeren. Het is een vrij groot pand, een bewuste keuze van Jolanda. “Ik kan ook prima in een afgelegen schuur weven, maar dan zal mijn werk moeilijk opgemerkt worden. Ik wil mensen enthousiasmeren en onder andere laten zien dat je ook met een ambacht je brood kan verdienen. Mensen kunnen hier vrij binnenlopen om te komen kijken.”
We zetten de rode blauwe loper uit
Jolanda heeft voorheen in de confectie-industrie gewerkt en beheerst vele textieltechnieken. Een voorbeeld is haar tijd bij TV studio Joop van den Ende in Aalsmeer waar ze kostuums maakte voor grote tv shows als ‘De Soundmixshow’, ‘De Miniplaybackshow’ en ‘Honeymoonquiz’. Ook werkte ze aan 2 films, ‘Flodder 3’ en ‘All Stars’. Daarnaast heeft ze ook in een verstelatelier gewerkt, om daar het echte maatwerk te leren. Als ze op al die jaren terugblikt, zegt ze: “Het lijkt alsof nu alles op zijn plek komt. Verschillende technieken die ik door de jaren heen heb geleerd, zoals kleding ontwerpen en maken, textielwarenkennis, quilt technieken en kleurenleer, komen nu in het weven terug. Niets staat op zichzelf en alles valt als puzzelstukjes samen”.
“Ze heet Loes. Ze is groots en robuust, net zoals hoe ik Loes ken.”
Haar liefde voor het weefgetouw begon een decennia terug, toen haar vriendin Loes haar eerste weefgetouw cadeau gaf. Het is een weefgetouw waar ze nog steeds vol lof over praat: “Ze heet Loes”. Inmiddels staan er tien weefgetouwen in haar studio. Ondanks dat de instellingen en de bouw voor elk weefgetouw hetzelfde zijn, beschrijft ze gepassioneerd hoe elk weefgetouw haar eigen karakter heeft. “Naast Loes, zie je onder andere Henny 1, Henny 2 en in die hoek ook Marlies staan. Maar Loes blijft alsnog mijn favoriet. Ze is groots en robuust, net zoals hoe ik Loes ken. Ik kan met het weefgetouw lezen en schrijven, en ze is en blijft mijn eerste weefgetouw”. Het laat zien, dat naast de persoon achter het weefgetouw, het medium net zo belangrijk is. Als ik haar vraag wat haar motiveert, begint het gesprek een interessante wending te krijgen.
Een terugblik: het weven en het leven vanuit Jolanda’s bril
De textielindustrie is haar niet vreemd. Ze weet hoe vervuilend textiel kan zijn door de groeiende industrialisatie en onze behoefte om steeds nieuw en goedkoop te kopen. Extra reden voor haar om daarbij stil te staan en mensen bewust te laten maken over hoe stof wordt gemaakt en wat daar allemaal bij komt kijken. “Dat ik hier in de binnenstad mijn studio heb staan, is ook om een bepaalde bewustwording te creëren. Werken met textiel is een heel mooi beroep. Iedereen draagt textiel, maar weinig mensen weten er iets van. Mensen kunnen hier langskomen om met eigen ogen te zien hoe het wordt gemaakt”. Het begint bij bewustwording die ze graag onder de aandacht brengt door haar ervaringen in de confectie-industrie. Dat is ook mede de reden voor haar om te gaan weven. Weven is een ambacht, wat geduld vereist. Het is creatief, technisch en het vraagt vaardigheid. Het zet je er toe aan om een stap terug te zetten en terug te gaan naar de ware kern van textiel.
Weven is zo oud als de mensheid en kent inmiddels een lange geschiedenis. Ver voor de jaartelling werden er in Egypte prachtige stoffen gemaakt. Jolanda legt uit dat het een ingewikkeld en technisch proces is. Er komen veel aspecten bij kijken, waar ikzelf niet over heb nagedacht, en laat wederom zien dat het voor velen een onbekend terrein kan zijn. Ze vertelt dat het weven in andere landen, zoals Zweden, nog een sterk onderdeel van de cultuur is. Bijna elk huis heeft nog wel een weefgetouw. In Nederland is het een ambacht die nog weinig sporen kent en rap verdween in begin jaren ‘90 toen veel ambachtsscholen dichtgingen. Nederland moest meer een kenniseconomie worden. Ook tijdens haar opleiding aan de modevakschool werd er geen les in het weven gegeven. “Na deze opleiding ben ik altijd zelf op zoek gegaan naar ambachtslieden die mij iets konden leren. Ik ben een lastige leerling en neem geen genoegen met een antwoord als, ”doe het maar zo, want zo hoort het”. Ik wil weten waarom. Ik heb daarnaast veel zelf moeten onderzoeken om verder te komen”.
Als we kijken naar haar persoonlijke drijfveer dan gaat het weven voor haar veel meer om het proces dan het eindresultaat. Ze vindt het leuk om met veel kleuren te werken en te experimenteren. “In kleurgebruik kiest men vaak voor het bekende, want dat wordt als veilig gezien. Ik vind het leuk om te experimenteren en verrassende kleur- of patrooncombinaties te maken”. Daarnaast vindt ze het leuk om met zo min mogelijk schachten te werken. Hoe minder schachten in het weefgetouw, hoe meer beperkingen. Volgens haar komt dan niet alleen de ware creatieve geest naar boven, maar ook meer aandacht voor techniek, patronen en kleurgebruik binnen een beperkt raamwerk. “Vaak denken mensen in groots, ingewikkeld en veelal meteen aan het eindresultaat. Het moet bijvoorbeeld een functioneel doeleinde hebben of groots aan de muur hangen. Dat hoeft voor mij helemaal niet. Natuurlijk maak ik er uiteindelijk wel een kleedje of theedoek van, maar het gaat voor mij veel meer om het proces, dan het eindresultaat. Ik ben eigenlijk al in mijn behoefte voorzien als ik tijdens de gehele voorbereiding een oplossing heb gevonden voor een idee in mijn hoofd. Je kent wel de gezegde: ‘Het hebben van de zaak, is het einde van het vermaak’?” Jolanda weet goed wat zij belangrijk vindt. Diezelfde motivatie en manier van werken deelt ze ook graag met haar cursisten.
Het overdragen van kennis
Les geven en kennis delen, vindt Jolanda niet alleen leuk om te doen, maar ook belangrijk. Ze begeleidt mensen door het hele proces waarin de vaardigheid van het weven niet het enige onderdeel is. Ze geeft les in de bindingsleer, het ontwerpen van weefsels en patronen, textielwaarde kennis en kleurenleer. Het zijn aspecten die het eindresultaat bepalen en dat vindt ze persoonlijk veel leuker dan het weven zelf. Een mooi voorbeeld die ze geeft, is een vergelijking met het breien of haken. “Als het breiwerk niet naar tevredenheid is, dan kan je het altijd uithalen en hetzelfde garen weer opnieuw gebruiken. Met weven kan dat niet. Heb je in je voorbereiding een keuze gemaakt die niet het gewenste resultaat geeft dan kan je de schering (de draden in het weefgetouw) niet eruit halen en deze opnieuw gebruiken. En moet je dus je plan voor de inslag wijzigen. Je moet daarom secuur werken en je goed voorbereiden. En wat als je tijdens het weven niet tevreden bent of er wordt een fout gemaakt? Wat ga je dan doen? Laat je het zitten, begin je opnieuw of ga je het alsnog uithalen?”, vroeg Jolanda. Die vragen stelt ze regelmatig aan haar cursisten en brengt ons tijdens het gesprek naar een interessant onderwerp: perfectionisme.
Ons gesprek begint meer over het leven te gaan en dat we soms veel te hoge eisen aan onszelf kunnen stellen. Die gedachte probeert ze te doorbreken door mensen te laten zien dat er fouten gemaakt mogen worden. “Je ziet het al snel in de houding van cursisten dat ze het gelijk helemaal perfect willen hebben. Dat is uiteindelijk niet waar het weven of het leven om draait. Ik probeer daarom mensen hier te ontdooien, dat ze hier weer mogen spelen en ontdekken en uit een bepaald vast patroon los mogen komen.” Het komt regelmatig voor dat cursisten met te hoge eigen verwachtingen met weven beginnen en vragen hoe het nog beter kan. Jolanda vertelt hun openlijk dat dat niet gaat. “Ga eerst maar eens oefenen. Gun jezelf de tijd en begin met spelen. Het kost tijd om iets te leren, fouten mag je maken en het hoeft er niet meteen perfect uit te zien. Ik ben al blij als een cursist na een eerste les een beter begrip voor het weven heeft gekregen. Weven is een ambacht wat jaren ervaring en oefening vereist. Men kan dan niet verwachten dat het er meteen goed uitziet, en dat hoeft ook helemaal niet!”. Ze vindt het daarom ook belangrijk om ook haar eigen ‘mislukte’ werken te laten zien, om te laten zien dat ook zij fouten maakt en dat dat volkomen prima is. Ik vertel haar dat ik het weven bijna als therapie kan zien. Een moment van zelfreflectie en om te ontspannen. Daarop antwoordt ze ook zonder twijfel terug: “Weven is ook veel met gevoel werken. Je werkt met je hoofd, handen en soms je voeten. Alles is een geheel en je moet in een bepaalde gelijkmatige stroom komen.”
Inmiddels ziet ze een bepaalde trend en tegenwoordig komen er ook veel jonge mensen op bezoek om het vak te leren. In het begin waren het veel gepensioneerden, maar de leeftijd daalt. Voor de naailessen ziet ze al dat 70% van haar cursisten tussen de 25-35 jaar is. Ze ziet dat deze doelgroep veel bezig is met een meer duurzame blik op het leven. “Ik geef graag mijn kennis door aan de volgende generatie, zodat het niet verloren gaat. En het is mooi om te zien dat deze jonge doelgroep zo enthousiast is. Niet alles hoeft er voor hun strak of perfect uit te zien, het kan ook tweedehands en authentiek”. Daarmee sluit ze positief af: “Ik heb best wel vertrouwen in de jonge generatie”.
Ik heb Jolanda mogen kennen als een open en enthousiaste vrouw. Als ik bij haar ben, dan voelt het even alsof de tijd stilstaat. Er zijn geen verwachtingen, er is geen opdringerig gevoel en je mag lekker jezelf zijn. Ik ging naar huis met inspiratie en een glimlach op mijn gezicht. Bedankt Jolanda voor deze unieke ontmoeting. En mocht je ooit in Gorinchem zijn, dan is het zeker een bezoekje waard!
Enkele woorden van Jolanda…
Tijdens ons eerste gesprek zag ik een aangename interesse en leergierigheid die ik graag zie bij jongvolwassenen. Ze stelde hele goede vragen waardoor het gesprek verrassende wendingen kreeg. Tijdens de fotoshoot verstaat Jo de kunst om zich ‘onzichtbaar’ door de ruimte te bewegen, zodat je niet merkt dat ze je fotografeert. Dat maakt dat je je op je gemak voelt bij haar. Ik ben heel blij met de prachtige foto’s die ze gemaakt heeft. Ik vond het heel fijn om met haar samen te werken.